Urlop wychowawczy może zostać pracownikowi przyznany na mocy wniosku składanego pracodawcy. Wniosek należy zgłosić nie później niż dwa tygodnie przed planowanym przejściem na urlop wychowawczy i powinno się w nim zawrzeć dokładne daty czasu jego trwania i ewentualny czas urlopu, który już minął (jeśli początkowo był podzielony na kilka części, co oczywiście jest możliwe). Prawo do urlopu na opiekę mają pracownicy zatrudnieni na mocy umowy o pracę, umowy cywilnoprawne takiego prawa nie udzielają.
Urlop wychowawczy przysługuje jednemu z rodziców lub opiekunowi dziecka, które nie ukończyło czwartego roku życia, a pracownik w swoim stażu pracy ma minimum pół roku. Maksymalny czas trwania takiego urlopu to trzy lata. Istnieje możliwość opiekowania się dzieckiem i wykorzystywania urlopu wychowawczego do 18 roku życia potomka, ale tylko w przypadku jego choroby czy niepełnosprawności, orzeczonej przez lekarza – specjalistę.
Upadłość firmy, a urlop wychowawczy – zwolnienie pracownika
Pracownik może zostać zwolniony z pracy w czasie urlopu wychowawczego tylko w razie likwidacji, bankructwa lub upadłości firmy. Jeśli szef wypowiada umowę po rozpoczęciu urlopu, to wypowiedzenie nie może wejść w życie do momentu zakończenia urlopu na opiekę. Aby zwolnić pracownika, który wybiera się na urlop wychowawczy, wypowiedzenie należy przedstawić mu zanim rozpocznie się planowany urlop. Jednak dopuszcza się zwolnienie dyscyplinarne w trakcie urlopu wychowawczego.
Zatem, istnieje możliwość zwolnienia pracownika w takcie trwania jego urlopu wychowawczego, ale musi być to raczej z winy pracodawcy, np. w przypadku likwidacji zakładu pracy.
Pogodzenie opieki nad dzieckiem z pracą
Istnieje możliwość wychowywania dziecka i pracy jednocześnie. Jeśli pracownik nie chce wykorzystywać ku temu urlopu, bo np. czuł, że dziecko wymagało jego pełnej, całodobowej uwagi jedynie podczas urlopu macierzyńskiego, może obniżyć wymiar swojego etatu. Obniżenie może trwać tyle samo co urlop wychowawczy, to jest 3 lata, i nie może przekraczać połowy normalnego czasu pracy. Co więcej, pracodawca nie może odrzucić takiego wniosku.
Oczywiście, ani urlop wychowawczy ani skrócenie czasu pracy nie muszą następować zaraz po sobie, bądź tuż po urlopie macierzyńskim. Innymi słowy, po urlopie macierzyńskim pracownik na jakiś czas może wrócić do pracy, a dopiero później zająć się ponownie opieką nad dzieckiem. Zarówno urlop, jak i zmniejszenie etatu, mogą być podzielone na kilka części. Ważne jest, aby w obu przypadkach pracownik złożył stosowny wniosek minimum dwa tygodnie przed planowanym rozpoczęciem takiego okresu.
Pracodawca nie może w czasie skróconego czasu pracy sam od siebie narzucić pracownikowi innych zadań czy zmienić jego stanowiska, gdyż pracownik chroniony jest kodeksem pracy. Skoro taki pracownik nie może zostać zwolniony bez wspomnianych wyżej podstaw, nie może też ulegać zmianie charakter jego umowy o pracę.